শ্ৰীমদ্ভাগৱত: প্ৰথম স্কন্ধ ।। মঙ্গলাচৰণ আৰু ঋষি প্ৰশ্ন ।।
শ্ৰীমদ্ভাগৱত
প্ৰথম স্কন্ধ
।।শ্রীকৃষ্ণায় নমঃ।।
।।ওঁ নমো ভগৱতে ৱাসুদেৱায়।।
।। মঙ্গলাচৰণ ।।
।।ওঁ নমো ভগৱতে ৱাসুদেৱায়।।
।। মঙ্গলাচৰণ ।।
১. প্ৰথম শ্লোক: পৰম সত্যৰ স্বৰূপ (সৃষ্টি-স্থিতি-লয়ৰ আধাৰ)
জন্মাদ্যস্য য়তোঽন্বয়াদিতৰতশ্চাৰ্থেষ্বভিজ্ঞঃ স্বৰাট্
তেনে ব্ৰহ্ম হৃদা য় আদিকৱয়ে মুহ্যন্তি য়ৎ সূৰয়ঃ।
তেজোৱাৰিমৃদাং য়থা ৱিনিময়ো য়ত্ৰ ত্ৰিসৰ্গোঽমৃষা
ধাম্না স্বেন সদা নিৰস্তকুহকং সত্যং পৰং ধীমহি।। ১ ।।
এই শ্লোকত শ্ৰীকৃষ্ণক 'পৰম সত্য' (সত্যং পৰং) হিচাপে ধ্যান কৰা হৈছে। তেওঁ এই জগতৰ জন্ম, স্থিতি আৰু লয়ৰ মূল কাৰণ। তেওঁ 'অন্বয়' (প্ৰত্যক্ষ) আৰু 'ব্যতিৰেক' (পৰোক্ষ) — এই দুয়ো ধৰণে সকলো বস্তুৰ মাজত বিৰাজমান। তেওঁ 'স্বৰাট' অৰ্থাৎ সম্পূৰ্ণৰূপে স্বতন্ত্ৰ, কাৰো ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয়। তেওঁ আদি কবি ব্ৰহ্মাক হৃদয়েৰে জ্ঞান প্ৰদান কৰিছিল, যি জ্ঞান লাভ কৰিবলৈ দেৱতাসকলো মোহিত হয়।
ইয়াত শ্ৰীকৃষ্ণৰ সৰ্বজ্ঞতা আৰু সৰ্বশক্তিমান ৰূপটো প্ৰকাশ পাইছে। জগতখন মায়াৰ বাবে সত্য যেন লাগিলেও, আচলতে শ্ৰীকৃষ্ণহে একমাত্ৰ পৰম সত্য। যিদৰে মৰীচিকাৰ পানী বা কাঁচক হীৰা বুলি ভুল হয়, তেনেদৰে এই জগতৰ ত্ৰিগুণাত্মক সৃষ্টিত মানুহ ভ্ৰমিত হয়। কিন্তু ভগৱান নিজৰ ধাম বা মহিমাৰে সকলো কুহক বা মায়াৰ পৰা মুক্ত। সেয়েহে তেওঁৱেই উপাসনাৰ একমাত্ৰ যোগ্য।
২. দ্বিতীয় শ্লোক: নিৰ্মল ধৰ্ম আৰু ঈশ্বৰৰ হৃদয়ত স্থিতি
ধৰ্ম্মঃ প্ৰোজ্ঝিতকৈতৱোঽত্ৰ পৰমো নিৰ্ম্মৎসৰাণাং সতাং
ৱেদ্যং বাস্তৱমত্ৰ বস্তু শিৱদং তাপত্ৰয়োন্মূলনম্।
শ্ৰীমদ্ভগৱতে মহামুনিকৃতে কিংৱা পৰৈৰীশ্বৰঃ
সদ্যো হৃদ্যৱৰুধ্যতেঽত্ৰ কৃতিভিঃ শুশ্ৰূষুভিস্তৎক্ষণাৎ।। ২ ।।
এই শ্লোকত কোৱা হৈছে যে শ্ৰীমদ্ভাগৱতত সকলো ধৰণৰ 'কৈতৱ' অৰ্থাৎ কপটতা বা স্বাৰ্থপৰ ধৰ্মক ত্যাগ কৰা হৈছে। ইয়াত কেৱল সেইসকল 'নিৰ্মৎসৰ' (হিংসাশূন্য) সাধুৰ বাবে পৰম ধৰ্মৰ কথা কোৱা হৈছে, যিসকলে প্ৰকৃত 'বাস্তৱ বস্তু'ৰ জ্ঞান বিচাৰে। এই ভাগৱত ধৰ্মই আধ্যাত্মিক, আধিদৈৱিক আৰু আধিভৌতিক — এই 'তাপত্ৰয়' বা তিনিবিধ দুখ দূৰ কৰে।
শ্ৰীকৃষ্ণৰ ঈশ্বৰত্ব ইয়াত এইবাবেই গুৰুত্বপূৰ্ণ যে আন শাস্ত্ৰই যিটো ফল বহু কষ্টৰ মূৰত দিয়ে, ভাগৱত পাঠ বা শ্ৰৱণ কৰিলে সেই ঈশ্বৰক 'সদ্যো হৃদ্যৱৰুধ্যতে' অৰ্থাৎ লগে লগে হৃদয়ত বন্দী কৰিব পাৰি। কেৱল শুনিবলৈ ইচ্ছা (শুশ্রূষুভি) কৰিলেই ভগৱান ভক্তৰ হৃদয়ত থিতাপি লয়। ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰমাণিত হয় যে শ্ৰীকৃষ্ণ কেৱল এজন মহাপুৰুষ নহয়, তেওঁ ভক্তৰ প্ৰেমৰ বশ হোৱা সৰ্বোচ্চ ঈশ্বৰ।
৩. তৃতীয় শ্লোক: ভাগৱত ৰসৰ আস্বাদন
নিগমকল্পতৰোৰ্গলিতং ফলং শুকমুখাদমৃতদ্ৰৱসংয়ুতম্।
পিৱত ভাগৱতং ৰসমালয়ং মুহুৰহো ৰসিকা ভুৱি ভাৱুকাঃ।। ৩ ।।
বেদ হৈছে সকলো ইচ্ছা পূৰণ কৰা 'কল্পতৰু' বা কল্পবৃক্ষ। এই গোটেই বেদৰূপী গছজোপাৰ যিটো পক্ক ফল, সেয়াই হ’ল শ্ৰীমদ্ভাগৱত। শুকদেৱ গোস্বামীৰ মুখনিঃসৃত হোৱাৰ বাবে এই ফলটোত অমৃতৰ দৰে মিঠা ৰস মিহলি হৈ আছে। এই ৰসত কোনো বাকলি বা আঁহ নাই। হে পৃথিৱীৰ ভাৱুক আৰু ৰসিক ভক্তসকল, আপোনালোকে বাৰে বাৰে এই ৰস পান কৰক।
এই শ্লোকটোৱে শ্ৰীকৃষ্ণৰ মাধুৰ্য গুণৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে। ঈশ্বৰ কেৱল ঐশ্বৰ্যশালীয়েই নহয়, তেওঁ 'ৰস স্বৰূপ'। বেদ-বেদান্তৰ সাৰ হ’ল ভগৱানৰ লীলা। শ্ৰীকৃষ্ণৰ গুণানুকীৰ্তনেই হ’ল ধৰ্মৰ চৰম ফল। মোক্ষ বা মুক্তি লাভৰ পিছতো ভক্তই যি আনন্দ উপভোগ কৰিব বিচাৰে, সেই আনন্দই হ’ল ভাগৱতৰ ৰস। ই শ্ৰীকৃষ্ণৰ পৰমানন্দময় ৰূপটো প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
।। মঙ্গলাচৰণ আৰু ঋষি প্ৰশ্ন ।।
পদ ১: ঈশ্বৰৰ সৰ্বোচ্চতা আৰু বন্দনা
জয় জয় কৃষ্ণ কৃপাময় মহেশ্বৰ।যাৰ আজ্ঞা শিৰে বহে ব্রহ্মা হৰি হৰ।।
মৎস্য কূৰ্ম্ম আদি অংশ অৱতাৰ যাৰ।
ঈশ্বৰ কৃষ্ণক কোটি কোটি নমস্কাৰ।।১।।
জগতৰ অধিপতি, কৃপাময় শ্রীকৃষ্ণৰ জয় হওক। যাৰ আদেশ সৃষ্টিৰ ত্ৰিমূৰ্তি ব্রহ্মা, বিষ্ণু (হৰি) আৰু মহেশ্বৰে (হৰ) সদায় পালন কৰে। পৃথিৱীৰ উদ্ধাৰৰ বাবে তেৱেঁই মৎস্য, কূৰ্ম আদি বিভিন্ন অৱতাৰ ধাৰণ কৰে। সেই পৰমেশ্বৰ কৃষ্ণক অগণন প্রণাম জনাইছোঁ।
ইয়াত কৃষ্ণক 'অদ্বৈত তত্ত্ব' হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছে। সাধাৰণতে ব্রহ্মা, বিষ্ণু, মহেশ্বৰক সমান বুলি ভবা হয়, কিন্তু শংকৰদেৱে স্পষ্ট কৰিছে যে কৃষ্ণই হ’ল মূল শক্তি (Supreme Soul), যাৰ নিৰ্দেশত আন দেৱতাসকলে মহাজাগতিক দায়িত্ব পালন কৰে।
পদ ২: নামৰ মহিমা আৰু সামাজিক উদাৰতা
নমো নমো মধু মুৰৰিপু মহাহৰি।অন্ত্যজো উত্তম আতি হোৱৈ যাক স্মৰি।।
সমস্তে জগত উদ্ধাৰক যাৰ নাম।
হেনয় কৃষ্ণক কৰো সহস্র প্রণাম।।২।।
মধু আৰু মুৰ নামৰ অসুৰক বিনাশ কৰা মহাহৰি কৃষ্ণক মই নমস্কাৰ কৰোঁ। যাৰ পবিত্ৰ নাম স্মৰণ কৰিলে তথাকথিত নিম্ন কুলত জন্ম লোৱা লোকেও (অন্ত্যজ) পৰম পবিত্র আৰু উত্তম পদ লাভ কৰিব পাৰে। যাৰ নামত গোটেই জগতক উদ্ধাৰ কৰিব পৰা শক্তি আছে, তেওঁক সহস্ৰ প্রণাম।
এই পদটোত 'নাম ধৰ্মৰ' সাৰমৰ্ম লুকাই আছে। মহাপুৰুষজনাই সামাজিক সমতাৰ কথা কৈছে। ভক্তিৰ ক্ষেত্ৰত কুল বা জাতি ডাঙৰ নহয়, ভক্তিহে আচল।
পদ ৩: ভক্তিৰ নিধি আৰু গ্ৰন্থৰ লক্ষ্য
প্ৰভূ ভগৱন্ত ভকতৰ নৱনিধি।হৰিক স্মৰণে আৰম্ভৰ হৌক সিদ্ধি।।
পৰীক্ষিত মোক্ষকথা দ্বাদশ স্কন্ধৰ।
কৃষ্ণৰ চৰণে ভণে কিঙ্কৰ কৃষ্ণৰ।।৩।।
ভগৱন্ত হ’ল ভক্তৰ বাবে নবিধ মহামূল্যবান সম্পদ (নৱনিধি) স্বৰূপ। যিকোনো কাৰ্যৰ আৰম্ভণিতে হৰিক স্মৰণ কৰিলে সেই কাৰ্য সফল হয়। ৰজা পৰীক্ষিতৰ মুক্তিৰ বাবে কোৱা এই বাৰটা স্কন্ধৰ কথা মই কৃষ্ণৰ দাস (কিঙ্কৰ) হৈ বৰ্ণনা কৰিছোঁ।
ইয়াত 'নৱধা ভক্তি' আৰু ভগৱানৰ চৰণত সম্পূৰ্ণ আত্মসমৰ্পণৰ কথা কোৱা হৈছে। শংকৰদেৱে নিজকে 'কিঙ্কৰ' বুলি কৈ নিজৰ বিনয় ভাৱ প্ৰকাশ কৰিছে।
পদ ৪: ভাগৱতৰ মূল সাৰ উদ্ধাৰ
প্ৰথম স্কন্ধৰপৰা দ্বাদশ পৰ্য্যন্তে।কহিলা ৰাজাত মহা মুনীন্দ্ৰ মহন্তে।।
সংক্ষেপ কৰিয়া উদ্ধাৰিয়া তাৰ সাৰ।
শঙ্কৰে ৰচিলা কৃষ্ণ চৰিত্ৰ পয়াৰ।।৪।।
মহামুনি শুকদেৱে ৰজা পৰীক্ষিতক প্ৰথমৰ পৰা দ্বাদশ স্কন্ধ পৰ্যন্ত যি গভীৰ কথা কৈছিল, সেই সকলোবোৰৰ সাৰাংশ সংগ্ৰহ কৰি শংকৰদেৱে সৰল অসমীয়া 'পয়াৰ' ছন্দত ৰচনা কৰিছে।
মূল ভাগৱত পুৰাণ আছিল সংস্কৃত ভাষাত। শংকৰদেৱে তাৰ পৰা আটাইতকৈ প্ৰয়োজনীয় অংশখিনি সহজকৈ অনুবাদ কৰি অসমীয়া সমাজক আধ্যাত্মিকভাৱে জাগ্ৰত কৰাৰ প্ৰয়াস কৰিছে।
পদ ৫: জ্ঞান সত্রৰ সূচনা
আঠাইশ সহস্র ঋষি বেদত প্রধান।বিষ্ণুৰ নৈমিষ ক্ষেত্ৰ মহাপুণ্য স্থান।।
মান্য কৰি সূতক পাতিলা সত্ৰ তথা।
শৌনক প্ৰমুখ্যে শুনে ভাগৱত কথা।।৫।।
বিষ্ণুৰ অতি প্ৰিয় পবিত্ৰ নৈমিষ্য ক্ষেত্ৰত আঠাইশ হাজাৰ বেদজ্ঞ ঋষি একগোট হৈছিল। তেওঁলোকে সূত গোস্বামীক সন্মান জনাই এখন ধৰ্মীয় সভা (সত্র) পাতিলে আৰু শৌনক আদি ঋষিসকলে তাত ভাগৱত কথা শুনিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে।
এই পদে ভাগৱত চৰ্চাৰ ঐতিহাসিক পটভূমি দৰ্শাইছে। 'সত্ৰ' শব্দটোৰ প্ৰয়োগে অসমীয়া সত্ৰীয়া সংস্কৃতিৰ মূল ভেঁটিটোক সোঁৱৰাই দিয়ে।